Khi nhắc đến thành tích của những đội bóng chuyên nghiệp, người ta thường nghĩ ngay đến sự cống hiến của những cầu thủ hàng đầu thế giới và những vị huấn luyện viên xuất sắc.
Điều này hoàn toàn không hề sai, kết quả một trận đấu phụ thuộc 90% vào cầu thủ và huấn luyện viên của đội bóng đó.
Nhưng trong khi các cầu thủ thi đấu trong sân, các huấn luyện viên đứng bên ngoài sân, vậy yếu tố nào đã kết nối họ để tạo nên sự thành công quan trọng đó.
Sợi dây kết nối huấn luyện viên và cầu thủ ở đây chính là chiến thuật thi đấu mà họ đang theo đuổi.
Nói cách khác nó là những thống nhất về lối đá đã được huấn luyện viên tập luyện cho đội bóng trước khi thi đấu và nó trở thành tôn chỉ của đội bóng.
Trong thế giới tồn tại một loại chiến thuật bóng đá, mà mỗi khi nhắc đến nó mọi người đều trầm trồ. Đó chính là chiến thuật bóng đá Tiki taka.
Tóm Tắt
Chiến thuật bóng đá Tiki taka là gì?
Tiki taka là tên của một chiến thuật bóng đá xuất phát từ xứ Catalonia của đất nước Tây Ban Nha.
Trong tiếng Tây Ban Nha nó được viết là Tiqui-taca. Trong đó Tiqui có nghĩa là chuyền taca có nghĩa là chạy. Như vậy dịch theo một cách thuần Việt thì chiến thuật tiki taka có nghĩa là chiến thuật chuyền chạy.
Nghe qua cái tên thì chắc có lẽ mọi người cũng có thể hình dung được nét đặc trưng của chiến thuật này.
Chiến thuật tiki taka bao gồm những đường chuyền ngắn, luân phiên giữa các cầu thủ. Các cầu thủ di chuyển liên tục nhằm tạo khoảng trống cho đồng đội, đồng thời làm rối loạn đội hình đối phương.
Yêu cầu đặt ra trong những đường bóng của chiến thuật tiki taka, đó chính là sự nhanh nhẹn, khả năng duy trì kiểm soát bóng tốt và tính chính xác cao.
Khoảng cách di chuyển và vị trí đứng của các cầu thủ không được cách xa nhau quá, để đảm bảo việc chuyền bóng và pressing khi cần thiết.
Như vậy tóm lại, tiki taka là chiến thuật bóng đá, trong đó các cầu thủ liên tục chuyền bóng cho nhau và liên tục di chuyển, nhằm tìm ra khoảng trống để tấn công.
Nguồn gốc của chiến thuật tiki taka
Có thể thấy, nguồn gốc của tiki taka là xuất hiện ở Tây Ban Nha. Tuy nhiên hiện nay đang tồn tại hai ý kiến về người sáng lập ra tiki taka.
Ý kiến thứ nhất cho rằng, chiến thuật tiki taka do một bình luận viên bóng đá kiêm nhà báo có tên Andres Montes sáng tạo ra.
Mọi người kể rằng, trong lúc bình luận bóng đá anh chàng này đã vô tình nghe được tiếng tích tắc của kim đồng hồ. Những tiếng tích tắc liên tục và nhịp nhàng theo một tần số, khiến anh chàng liên tưởng đến những pha ban bật trong bóng đá.
Sau đó ý tưởng của nhà báo Andres Montes được những huấn luyện viên bóng đá quan tâm và cuối cùng là chuyển hóa nó thành một chiến thuật hoàn hảo như hiện nay.
Ý kiến thứ hai cho rằng bản chất của chiến thuật bóng đá tiki taka được phát triển bởi Johan Cruyff, đây là cựu tuyển thủ của đội bóng Cơn lốc màu da cam (Hà Lan).
Ông có 4 năm thi đấu cho câu lạc bộ Barcelona và sau đó lên làm huấn luyện viên và mang lối đá tiki taka đến với câu lạc bộ.
Tuy nhiên theo những gì chúng tôi ghi nhận được cho đến nay, thì lối đá tiki taka đích thị là được nhen nhóm và phát triển từ ý tưởng của bình luận viên, nhà báo Andres Montes.
Ngay cả Johan Cruyff, người được cho là chủ nhân của chiến thuật tiki taka cũng thừa nhận rằng ông không phải là người phát minh ra chiến thuật tiki taka.
Ngược lại, Johan Cruyff lại là người phát minh ra chiến thuật tổng lực. Chiến thuật này có khá nhiều nét giống với chiến thuật tiki taka. Tuy nhiên về bản chất, chiến thuật tổng lực thiên về sức mạnh còn tiki taka pha trộn thêm chút uyển chuyển, mềm mại linh hoạt.
Có lẽ do sự giống nhau này, khiến mọi người hay nhầm lẫn rằng Johan Cruyff chính là người sáng lập ra chiến thuật tiki taka.
Những đặc trưng của chiến thuật tiki taka
Người đầu tiên sử dụng chiến thuật tiki taka đó chính là huấn luyện viên Luis Aragones. Với chiến thuật này, ông cũng đã gặt hái được những thành công bước đầu trong các kỳ World cup và Euro.
4 năm sau Pep Guardiola, một lần nữa mang lối đá này lên sân bóng. Và ở lần này lối bóng đá nhanh nhẹn, khéo léo mang tên tiki taka đã trở thành một tượng đài trong giới bóng đá.
Đội bóng mà Pep Guardiola mang lối đá này đến gửi gắm và phát triển không ai khác đó chính là câu lạc bộ Barcelona.
Ở Barcelona, tiki taka được triển khai một cách triệt để và gần như phát huy hết khả năng mà nó có thể mang lại.
Lối đá yêu cầu các cầu thủ phải liên tục luân chuyển bóng trên sân bằng cách chuyền bóng cho đồng đội. Không được giữ bóng chết trong chân quá lâu.
Việc luân chuyển bóng giúp gia tăng thời gian kiểm soát bóng đồng thời tạo áp lực lên hàng phòng thủ của đối phương.
Vị trí của các cầu thủ trên sân không đứng quá xa nhau, thông thường sẽ tập trung đông nhất ở khu vực giữa sân và tạo thành hình đa giác.
Lúc này các cầu thủ liên tục chuyền bóng cho nhau bằng những đường chuyền ngắn và chạy chỗ. Điều này khiến hàng phòng ngự đối phương bị hút lên cao, lợi dụng điều này các cầu thủ thực hiện những đường chọc khe để phát động tấn công.
Tiki taka không cho phép tạo ra khoảng trống quá lớn giữa các cầu thủ. Các cầu thủ buộc phải đứng gần nhau để đảm bảo những đường chuyền được hiệu quả nhất và đảm bảo tính phòng ngự bên trong chiến thuật.
Chiến thuật tiki taka thường được áp dụng trong các đội hình như 4-3-3, 3-4-3, hoặc những biến thể như 4-3-1-2, 3-4-1-2… Điều này còn phụ thuộc vào chủ đích của huấn luyện viên và năng lực của cầu thủ ở đội bóng đó.
Trong tiki taka tồn tại một quy tắc gọi là quy tắc 6 giây. Nếu trường hợp bạn mất bóng, trong vòng 6 giây phải giành lại được bóng hoặc phá bóng.
Nếu qua 6 giây mà bóng vẫn nằm trong chân đối phương thì tiến hành pressing kèm người 1-1 để giành lại quyền kiểm soát bóng.
Tiki taka là chiến thuật trung hòa giữa việc phòng ngự và tấn công. Việc kiểm soát bóng nhiều khiến đối thủ không có cơ hội để phát động tấn công, cũng đồng nghĩa là phòng ngự thành công.
Đồng thời khi đối thủ bị thu hút lên cao để lấy bóng, khi đó sẽ tạo ra cơ hội để phát động tấn công, đồng nghĩa với việc phát động tấn công thành công. Đây chính là triết lý chiến thuật của tiki taka.
Đối với tiki taka không có khái niệm phòng ngự tuyệt đối. Bởi trong tiki taka tấn công chính là phóng ngự, tấn công thất bại là phòng ngự thất bại.
Tại sao có ít đội bóng sử dụng tiki taka?
Theo như phân tích trên và những gì mà Barcelona đã thể hiện với tiki taka, thì có thể thấy chiến thuật này mang lại hiệu quả chiến thắng cao.
Tuy nhiên tính đến hiện tại chỉ có hai đội bóng được cho là thành công khi áp dụng chiến thuật này, đó là câu lạc bộ Barcelona và đội tuyển Tây Ban Nha.
Như vậy, có rất ít đội bóng áp dụng và dám thử nghiệm tiki taka. Nguyên nhân là bởi chiến thuật này có rất nhiều đòi hỏi về nhiều mặt.
Thứ nhất, để thực hiện lối đá tiki taka các cầu thủ cần có một nền tảng kỹ thuật cá nhân tốt để đảm bảo những đường chuyền một chạm được thực hiện chính xác nhất.
Những đường chuyền này mang tính ban bật liên tục, có khoảng cách ngắn. Các cầu thủ cần có phản xạ tuyệt vời, để khi bóng vừa đến chân thì biết phải chuyền bóng đi đâu tiếp theo.
Thứ hai, các cầu thủ cần có tư duy chiến thuật tuyệt vời. Bởi vì đặc điểm của tiki taka là di chuyển thay đổi vị trí liên tục, do đó cầu thủ cần phải chạy chỗ một cách hợp lý, đảm bảo các đường chuyền vẫn diễn ra mượt mà.
Đặc biệt ở những pha phát động tấn công, các cầu thủ cần nhanh chóng chuyển trạng thái để tấn công hiệu quả. Ngược lại khi triển khai pressing phòng ngự, các cầu thủ cũng cần linh hoạt để thay đổi vị trí.
Thứ ba, lối đá tiki taka liên tục chuyền bóng và di chuyển khiến các cầu thủ bị hao tốn nhiều sức lực. Đồng thời khi bị mất bóng phải tiếng hành pressing từ xa.
Điều này khiến cả trận đấu thể lực cầu thủ phải thật tốt, để đảm bảo có thể di chuyển liên tục, tranh chấp và phát động tấn công.
Bởi vì là lối đá mang tính tập thể cao, do đó một cá nhân không theo kịp lối đá sẽ gây ra lỗ hổng trên toàn bộ đội hình.
Thứ tư, chiến thuật tiki taka cần những cá nhân xuất chúng, có nhãn quan quan sát tuyệt vời. Bởi vì đây là ngòi nổ cho những đợt tấn công bằng những đường chọc khe tinh tế.
Những đường chọc khe được tận dụng khi thấy được đội hình đối phương đã lên cao. Điều này yêu cầu cầu thủ phải có khả năng quan sát và phán đoán tình huống nhạy bén, kịp thời và sự hiểu ý từ phía đồng đội.
Cuối cùng, chiến thuật tiki taka cần một người cầm quân xuất sắc. Đây chính là linh hồn của lối đá. Đặc thù của lối đá tiki taka mang nặng về tận dụng năng lực cá nhân để tạo nên sức mạnh tập thể.
Do đó khả năng sử dụng người và tư duy nhân sự là điều hết sức cần thiết. Huấn luyện viên của đội bóng phải là người nắm được những con người chủ chốt của lối đá. Đồng thời phân bổ những con người này trên sân sao cho phù hợp.
Pep Guardiola chính là một ví dụ điển hình về khả năng dùng người tài tình. Ông có Iniesta và Xavi cho tuyến giữa, ông có Gerard Piqué và Dani Alves cho vị trí hậu vệ, ông có Lionel Messi cho những pha kết thúc.
Tất cả những cá nhân ấy tạo nên khung xương của toàn đội hình và việc quyết định sử dụng cá nhân nào hoàn toàn nằm trong tay huấn luyện viên.
Do đó để có thể thực hiện chiến thuật tiki taka chúng ta cần một huấn luyện viên có tài dùng người và có hiểu biết sâu về khả năng của từng cầu thủ.
Barcelona và sự thành công với tiki taka
Pep Guardiola đến với Barcelona vào năm 2008 và sau 4 năm đồng hành cùng đội bóng, vị huấn luyện viên người Tây Ban Nha đã thay đổi hoàn toàn lối đá của câu lạc bộ này.
Ông biến một Barcelona với lối đá cứng nhắc, kém hiệu quả trở thành một đội bóng có lối đá mềm mại, uyển chuyển và linh hoạt.
Ở thời Pep Guardiola tiki taka và Barcelona như hòa làm một, ông đưa lối đá này đạt đến sự hoàn hảo nhất từ trước đến nay.
Nó hoàn hảo đến mức mà khi nhắc đến tiki taka người ta nghĩ ngay đến Barcelona, nghĩ ngay đến những đường bóng hủy diệt mà đội bóng xứ Catalan đã gieo rắc trong suốt những năm tháng đó.
Ở thời điểm đó, bất kỳ đội bóng nào khi đến làm khách ở Nou Camp điều cảm thấy khiếp sợ. Và người ta bảo nhau rằng sẽ chẳng đội bóng nào có thể mang chiến thắng về từ Nou Camp, bởi vì nó là cấm địa được bảo vệ bởi tiki taka.
Sự thành công của Barcelona với chiến thuật tiki taka có sự góp sức rất lớn của các cá nhân. Hay nói đúng hơn là những ngôi sao bóng đá hàng đầu thế giới.
Chúng ta có Lionel Messi, Daniel Alves da Silva, Gerard Piqué Bernabeu, Carles Puyol Saforcada, Xavier Hernandez Creus, Andrés Iniesta Lujan, Bojan Krkic Pérez,…
Những cá nhân này tạo nên một Barcelona với một lối đá không thể chê vào đâu được. Một lối đá đẹp từ trên sân cho đến màn ảnh nhỏ.
Một lối đá mà cho đến bây giờ, đã hơn một thập kỷ trôi qua, nhưng vẫn chưa có đội bóng nào có thể tái hiện lại được thời kỳ hoàng kim của Barcelona và tiki taka.
Bên cạnh đó huấn luyện viên trưởng của đội bóng, Pep Guardiola như trở thành một thiên tài cầm quân với chiến thuật tiki taka.
Tuy ông không phải là người sáng lập ra chiến thuật này, nhưng ông là người sử dụng và biến nó thành một thứ chiến thuật bóng đá đỉnh cao mà người ta vẫn nhắc mãi về sau này.
Có thể nói nếu tiki taka thiếu Pep Guardiola thì sẽ không có tiki taka như mọi người từng xem và biết đến.
Chúng ta cùng nhau nhìn lại thành tích mà Pep Guardiola cùng với đội bóng của ông đã được trong những năm 2008 đến 2012 gắn liền chiến thuật tiki taka.
Đối với danh hiệu La Liga ( giải vô địch Tây Ban Nha), Barcelona đã giành 4 chức vô địch từ năm 2008 đến năm 2012, bao gồm các năm: 2008, 2009, 2010, 2012.
Đối với giải Cúp nhà vua Tây Ban Nha, Barcelona đã giành được hai chức vô địch vào năm 2008 và 2011. Tại giải siêu cúp Tây Ban Nha, đội bóng giành được 3 chức vô địch vào các năm: 2009,2010, 2011.
Đối với các giải quốc tế, tại giải UEFA Champion League (Cúp C1) Barcelona giành được 2 chức vô địch ở các mùa giải 2008-2009 và 2010-2011.
Tại giải UEFA Club World Cup và giải UEFA Super Cup (Siêu cúp bóng đá Châu Âu), Barcelona đã giành được hai chức vô địch vào cùng năm 2009 và 2011.
Ngoài ra còn một số thành tích tại những giải quốc nội.
